Jak rozpoznać wadę wymowy u dziecka?

Mowa pełni ważną rolę w procesie komunikowania się z otoczeniem. Jest to stosowanie systemu językowego złożonego ze znaczeń i reguł gramatycznych, do wyrażania myśli, emocji i potrzeb. Jednym z aspektów mowy jest artykulacja, czyli nadawanie przekazywanym treściom formy brzmieniowej. Są to ustne wypowiedzi, które powinny być zrozumiałe dla odbiorcy, posługującego się tym samym językiem. Jeśli artykulacja jest nieprawidłowa, może to zakłócić dokładne porozumiewanie się z otoczeniem i prowadzić do zaburzeń funkcjonowania w środowisku społecznym. Rozwój mowy u dziecka jest długotrwałym procesem, który zaczyna się już w pierwszych miesiącach życia.

Profilaktyka

Prawidłowość wymowy uzależniona jest od odpowiedniego ukształtowania narządów artykulacyjnych znajdujących się w obrębie jamy ustnej i gardła. Naturalnym sposobem ich rozwoju jest ssanie, gryzienie, żucie oraz przełykanie. Niemowlęta ćwiczą to podczas karmienia przez smoczek, ssania paluszków, lub  bawienia się "gryzaczkami". Nieco starszym dzieciom, oprócz stałych posiłków, podaje się twardsze pokarmy - ćwiartki jabłka albo skórkę od chleba. Służy to rozwijaniu funkcji warg, języka, uzębienia i mięśni żuchwy. Taka profilaktyka jest podstawą do wykształcenia narządów mowy.

Kiedy można rozpoznać wady wymowy?

Gdy dziecko zaczyna formułować pierwsze wyrazy, są to zazwyczaj słowa dwusylabowe oparte na samogłoskach - mama, tata, baba. Później zaczyna mówić swoim własnym językiem, zrozumiałym tylko dla stałych opiekunów. Prawidłowego języka uczy się przez naśladownictwo - stara się powtarzać zasłyszane słowa. Dlatego tak ważne jest, aby od samego początku mówić do dziecka poprawnym językiem, z właściwą artykulacją. Jeżeli jednak już na tym etapie pojawią się duże trudności w wymowie należy rozważyć udział dziecka w zajęciach terapetycznych, godny polecenia jest punkt terapeutyczny w Warszawie, zlokalizowany tutaj, oferujący profesjonalną pomoc w zakresie wady wymowy u dzieci. Dużą rolę w nauce mowy pełni pozytywne wzmocnienie. Nawet całkiem małe dziecko potrafi rozpoznać emocje po mimice twarzy, jest też wrażliwe na miły dotyk. Dlatego warto nagradzać je za starania przy powtarzaniu słów - uśmiechem, przytuleniem, pocałunkiem. Trochę starsze dzieci rozumieją sens pochwały słownej. Oczywiście pierwsze próby artykulacyjne dziecka nie będą doskonałe w brzmieniu, ale nie jest to jeszcze wada wymowy. O zaburzeniu tej funkcji można wnioskować dopiero później, przy używaniu przez nie trudniejszych słów.

Jakie są przejawy zaburzeń mowy?

Samogłoski są generowane naturalnie, poprzez przepływ powietrza przez struny głosowe. Natomiast spółgłoski, tak jak inne sprawności motoryczne, pojawiają się na następnych etapach rozwoju, w różnej kolejności:

- do końca 1. roku życia: p, b, m, pi, bi, mi,

- około 2. roku: ś, ź, ć, dź, ń,

- między 1,5 a 2,5 rokiem: k, g, ch, ki, gi, chi,

- po 2,5 - do około 3,5 roku: l

- 3 - 4,5: s, z, c, dz,

- 4,5 - do 6 lat: r,

- około 5. roku do 7. sz, ż, cz, dż.

Przykłady:

Jeżeli dziecko czteroletnie nie wymawia głoski "r", a zamiast tego mówi "l", to nie jest jeszcze wada wymowy. Natomiast gdy zamiast "r" stosowanego w polskim języku wymawia "r" tylnojęzykowe charakterystyczne dla języka francuskiego lub niemieckiego, wymaga to już korekty. Dla trzylatka nie uznamy za wadę wymowy, gdy zastąpi głoski "sz, ż, cz, dż" głoskami "s, z, c, dz" i powie: salik, zelazo, scęście. Ale jeśli wypowie je wciskając język między zęby, jest to już wada wymowy.

Najczęściej występujące wady wymowy

Seplenienie. Dotyczy artykulacji głosek "s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż". Jest to seplenienie międzyzębowe, powstające przez wsunięcie języka między zęby.

Rotacyzm. Zamienianie głoski "r" na "l" lub "j", wymawianie bez wibracji języka lub całkowite jej pomijanie.

Kappacyzm i gammacyzm.  Zamienianie głosek "k, g" na "t, d".

Lambdacyzm. Pomijanie  głoski "l" lub jej nieprawidłowa wymowa.

Dyslalia wieloraka. Sprzężone wady wymowy. Mowa dziecka jest ogólnie niewyraźna.

Jąkanie. Brak płynności wymowy, zacinanie się. Wynika ze zmian tempa wypowiedzi. Jeżeli to zaburzenie nie minie z wiekiem, wymaga intensywnej terapii.

Rynolalia. Wymowa nosowa, może być wywołana krzywą przegrodą nosa, polipami lub rozszczepieniem podniebienia. Często wymaga interwencji chirurgicznej.

Prawidłową diagnozę rodzaju i przyczyn wad wymowy może wykonać logopeda. Określa poziom artykulacji adekwatnie do wieku rozwojowego dziecka, rozpoznaje mechanizmy mające wpływ na zaburzenie, udziela rodzicom wskazówek odnośnie do sposobu korekty, oraz podejmuje specjalistyczną terapię.